Kodeks rodzinny i opiekuńczy wyróżnia dwa rodzaje ustrojów majątkowych małżeńskich, tj. ustrój wspólności ustawowej, o którym mowa w art. 31 Kro oraz ustrój umowny określony w art. 47 Kro.
Przepis art. 31 § 1 Kro stanowi, że Z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny).
Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków. Jeżeli zatem małżonkowie nie zawrą umowy majątkowej przed lub w trakcie małżeństwa, wówczas obowiązywać ich będzie ustrój wspólności majątkowej.
Zgodnie z kolei z przepisem art. 47 § 1 Kro – Małżonkowie mogą przez umowę zawartą w formie aktu notarialnego wspólność ustawową rozszerzyć lub ograniczyć albo ustanowić rozdzielność majątkową lub rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków (umowa majątkowa). Umowa taka może poprzedzać zawarcie małżeństwa. Ustrój przymusowy, którym jest rozdzielność majątkowa powstaje z kolei niezależnie od woli małżonków z mocy orzeczenia sądu albo z mocy ustawy.
Osoby legitymowane do wystąpienia żądaniem ustanowienia rozdzielności majątkowej przez sąd
Z ważnych powodów – jak wskazuje 52 § 1 Kro – każdy z małżonków może żądać ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej. Ważnym powodem może być np. trwonienie majątku przez jednego z małżonków albo brak jego zainteresowania w zakresie gospodarowania wspólnym majątkiem. Rozdzielność majątkowa powstaje, co do zasady, z dniem oznaczonym w wyroku, który ją ustanawia. W wyjątkowych wypadkach sąd może ustanowić rozdzielność majątkową z dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa, w szczególności, jeżeli małżonkowie żyli w rozłączeniu.
Z żądaniem ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej może wystąpić również wierzyciel jednego z małżonków, o ile uprawdopodobni, że zaspokojenie wierzytelności stwierdzonej tytułem wykonawczym wymaga dokonania podziału majątku wspólnego małżonków. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 20 września 2018 r. (IV CSK 303/17, Legalis nr 1839752): Podział majątku wspólnego jest niezbędny do zaspokojenia wierzytelności przysługującej od jednego z małżonków, gdy nie ma możliwości jej zaspokojenia z majątku osobistego dłużnika, składników majątku wspólnego wymienionych w art. 41 § 2 KRO, brak jest podstaw do poszukiwania zaspokojenia z majątku wspólnego małżonków, a możliwe będzie zaspokojenie wierzyciela z udziału w majątku wspólnym małżonków, który przypadnie dłużnikowi. Należy podkreślić, że w sytuacji, gdy zobowiązanie
zostało zaciągnięte za zgodą małżonka dłużnika, nie ma podstaw do ustanowienia rozdzielności majątkowej między małżonkami, bowiem wówczas wierzyciel może zaspokoić się z majątku wspólnego. Zgodnie z postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 25 czerwca 2019 r. (V CSK 2/19, Legalis nr 1951406) wierzyciel jednego z małżonków może wystąpić z żądaniem ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej również w sytuacji, gdy wierzytelność powstała w wyniku czynu niedozwolonego jednego z małżonków.
Rozdzielność majątkowa z mocy ustawy
Rozdzielność majątkowa powstaje także z mocy prawa, w razie ubezwłasnowolnienia lub ogłoszenia upadłości jednego z małżonków (art. 53 § 1 Kro) albo w razie orzeczenia separacji (art. 54 § 1 Kro). Wówczas bowiem ustrój rozdzielności majątkowej zaczyna obowiązywać z mocy samej ustawy.
Wszystkich zainteresowanych współpracą z naszymi doświadczonymi adwokatami z Wielunia zachęcamy do kontaktu. Oferujemy kompleksową pomoc prawną w sprawach z zakresu prawa cywilnego.