Mobbing to zjawisko, które coraz częściej staje się przedmiotem zainteresowania zarówno pracowników, jak i pracodawców. W polskim prawie pracy mobbing jest szczegółowo uregulowany w Kodeksie pracy, a jego zwalczanie i zapobieganie to jeden z obowiązków każdego pracodawcy. Warto więc wiedzieć, czym dokładnie jest mobbing, jakie są jego skutki oraz jakie kroki można podjąć, aby go przeciwdziałać.
Co to jest mobbing?
Zgodnie z art. 943§ 2 Kodeksu pracy, mobbing oznacza:
„działania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko niemu, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu, które wywołują u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodują lub mają na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników”.
Z tej definicji wynika kilka kluczowych cech mobbingu:
- Uporczywość i długotrwałość – Jednorazowe incydenty nie kwalifikują się jako mobbing. Działania muszą być powtarzane przez dłuższy czas.
- Negatywne skutki dla pracownika – Mobbing może prowadzić do zaniżonej oceny przydatności pracownika, poczucia poniżenia lub ośmieszenia, izolacji społecznej, a nawet rezygnacji z pracy.
- Celowe działanie – Nękanie lub zastraszanie musi być świadome i ukierunkowane na szkodzenie pracownikowi.
Jak wskazuje się w orzecznictwie sądów wszystkie te przesłanki muszą być spełnione łącznie (wyrok SN z dnia 11.2.2014 r., sygn. akt: I PK 165/13, wyrok SN z dnia 8.12.2005 r., I PK 103/05).
Przykłady mobbingu w miejscu pracy
Mobbing może przybierać różne formy, w tym:
- Psychiczne nękanie – ciągłe krytykowanie pracy, obraźliwe komentarze.
- Izolowanie pracownika – ignorowanie, wykluczanie z rozmów czy spotkań.
- Nadmierne obciążenie pracą – przydzielanie nierealistycznych zadań.
- Pomijanie w awansach – świadome blokowanie rozwoju zawodowego.
Obowiązki pracodawcy
Pracodawca ma obowiązek przeciwdziałać mobbingowi, co wynika wprost z przepisów Kodeksu pracy. W praktyce oznacza to, że pracodawca powinien:
- stworzyć środowisko pracy wolne od dyskryminacji i nękania,
- wprowadzić procedury zgłaszania i badania przypadków mobbingu,
- podejmować działania edukacyjne i informacyjne wśród pracowników.
Prawa pracownika będącego ofiarą mobbingu
Pracownik, który padł ofiarą mobbingu, ma prawo dochodzić swoich roszczeń na drodze prawnej. W zależności od sytuacji, może żądać:
- Zadośćuczynienia za doznaną krzywdę – gdy mobbing spowodował uszczerbek na zdrowiu.
- Odszkodowania – jeśli mobbing był przyczyną rozwiązania umowy o pracę przez pracownika.
Roszczenia należy zgłaszać w sądzie pracy, a ciężar dowodu leży po stronie pracownika, choć istnieje możliwość korzystania z pomocy świadków czy dokumentów, które potwierdzają zaistnienie mobbingu.
Jak przeciwdziałać mobbingowi?
Aby ograniczyć ryzyko występowania mobbingu w miejscu pracy, warto:
- Wdrożyć jasne zasady współpracy – np. w formie kodeksu etyki.
- Przeprowadzać szkolenia dla kadry zarządzającej i pracowników.
- Powołać komisję antymobbingową, która będzie badała zgłoszenia pracowników.
- Zapewnić anonimowe kanały zgłaszania nieprawidłowości, takie jak skrzynki e-mail czy formularze online.
Podsumowanie
Mobbing to poważne naruszenie praw pracownika i obowiązków pracodawcy, które może prowadzić do licznych konsekwencji prawnych, finansowych i reputacyjnych. Zarówno pracownicy, jak i pracodawcy powinni być świadomi swoich praw i obowiązków w tej kwestii. Kluczem do skutecznego przeciwdziałania mobbingowi jest edukacja, odpowiednie procedury oraz szybkie reagowanie na zgłaszane problemy.