Mimo że, w myśl rzymskiej zasady, nikt nie może przenieść na drugą osobę więcej praw, aniżeli sam posiada (nemo plus iuris in alium transferre potest quam ipse habet), Kodeks cywilny przewiduje od niej wyjątek mający na celu ochronę interesów nabywcy rzeczy (działającego w dobrej wierze) od osoby nieuprawnionej.
Zgodnie z art. 169 § 1 Kc – jeżeli osoba nieuprawniona do rozporządzania rzeczą ruchomą zbywa rzecz i wydaje ją nabywcy, nabywca uzyskuje własność z chwilą objęcia rzeczy w posiadanie, chyba że działa w złej wierze. Z sytuacją taką będziemy mieli do czynienia wówczas, gdy rzeczą rozporządzi np. pełnomocnik właściciela, nie mając do tego umocowania albo przekraczając jego zakres. Nabywca, obejmując ruchomość w posiadanie, stanie się zatem jej właścicielem, jeżeli pozostawał w błędnym i usprawiedliwionym przekonaniu co do istnienia odpowiedniego uprawnienia do zbycia rzeczy przez drugą stronę. Artykuł 169 Kc odnosi się wyłącznie do rzeczy ruchomych, nie dotyczy nieruchomości.
Przepis art. 169 § 2 Kc wprowadza z kolei dodatkową przesłankę nabycia własności ruchomości (w postaci upływu 3-letniego terminu) w odniesieniu do rzeczy tzw. utraconych. W sytuacji bowiem, gdy rzecz zgubiona, skradziona lub w inny sposób utracona przez właściciela zostaje zbyta przed upływem lat trzech od chwili jej zgubienia, skradzenia lub utraty, nabywca może uzyskać własność dopiero z upływem tego trzyletniego terminu. Ograniczenie to nie dotyczy pieniędzy i dokumentów na okaziciela ani rzeczy nabytych na urzędowej licytacji publicznej lub w toku postępowania egzekucyjnego. Z powyższego przepisu wynika, że ochrona nabywcy w dobrej wierze ulega istotnemu ograniczeniu, gdy chodzi o rzeczy zgubione, skradzione albo w inny sposób utracone przez właściciela. Przed upływem trzech lat od chwili utraty rzeczy przez właściciela, nabycie własności nie jest bowiem możliwe. Właściciel może w ciągu tego czasu, co do zasady, dochodzić zwrotu rzeczy również od nabywcy działającego w dobrej wierze. Przejście własności z upływem trzyletniego terminu następuje tylko wówczas, gdy nabywca w chwili, w której nabycie własności jest możliwe, zachowuje dobrą wiarę. Mając to na uwadze stwierdzić należy, że jeżeli przed upływem tego terminu nabywca stał się posiadaczem w złej wierze, to uzyskanie przezeń własności nie wchodzi w rachubę (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 sierpnia 1984 r. I CR 261/84, Legalis nr 24332).
W sprawie wykładni pojęcia „dobrej wiary” w rozumieniu art. 169 § 1 Kc Sąd Najwyższy wypowiedział się przykładowo w wyroku z dnia 11 marca 1985 r. III CRN 208/84 (Legalis nr 24657), wskazując, że Nie może być uważana za nabywcę w dobrej wierze (art. 169 k.c.) osoba, która zawiera umowę kupna sprzedaży z osobą nie wpisaną jako właściciel w dowodzie rejestracyjnym samochodu. W uzasadnieniu wyroku z dnia 21 października 1987 r. III CRN 286/87 (Legalis nr 26014) natomiast Sąd Najwyższy wyraził pogląd, zgodnie z którym: Świadomość nabywcy samochodu co do tego, że jego zbywca pozostaje w związku małżeńskim oraz że samochód ten wchodzi w skład majątku wspólnego zbywcy i jego małżonka, który nie bierze udziału w transakcji nie przesądza sama przez się o braku dobrej wiary nabywcy. Nabywca rzeczy ruchomej będzie uważany za działającego w złej wierze jeśli wie lub na podstawie towarzyszących transakcji okoliczności powinien wiedzieć, że zbywca taki działa wbrew woli małżonka.
Odnośnie pieniędzy i dokumentów na okaziciela oraz rzeczy nabytych na urzędowej licytacji publicznej lub w toku postępowania egzekucyjnego, ww. 3-letni termin nie znajdzie zastosowania, nawet jeżeli zostały uprzednio utracone przez właściciela.
Pamiętać ponadto należy, że przepisów powyższych nie stosuje się do rzeczy wpisanej do krajowego rejestru utraconych dóbr kultury.
Wszystkich zainteresowanych współpracą z naszymi doświadczonymi adwokatami z Wielunia zachęcamy do kontaktu. Oferujemy kompleksową pomoc prawną w sprawach z zakresu prawa cywilnego.