[wpseo_breadcrumb]
Testament to jednostronna, odwołalna, dokonywana osobiście czynność prawna dopuszczalna jedynie w szczególnej formie przewidzianej przez prawo, a ponadto zawierająca co najmniej jedną dyspozycję spadkodawcy na wypadek śmierci i nieskierowana do określonego adresata. W języku aktów prawnych, jak również w potocznym rozumieniu przyjmuje się również, że testament jest dokumentem zawierającym ostatnią wolę spadkodawcy i powołanie do spadku wybranych podmiotów (np. osób fizycznych), które skutkuje zmianą ustawowego kręgu dziedziczenia.
Kto może być testatorem?
Przepisy Kodeksu cywilnego wskazują, że sporządzić i odwołać testament może tylko osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnych (tj. osoba pełnoletnia, nieubezwłasnowolniona ani częściowo, ani całkowicie). Należy przy tym pamiętać, iż testament może zawierać rozrządzenia tylko jednego spadkodawcy. Testament sporządzony wspólnie (np. przez małżonków), zgodnie z polskim prawem spadkowym, będzie nieważny. Testamentu nie można też sporządzić ani odwołać przez przedstawiciela.
Forma testamentu
Wprowadzenie wymogu szczególnej formy dla czynności prawnej utrudnia dokonanie prawnie skutecznej czynności, co w przypadku testamentu wpływa na ograniczenie podstawowej zasady prawa spadkowego w zakresie rozrządzeń na wypadek śmierci, tj. swobody testowania. W celu zmniejszenia negatywnych skutków wymogu szczególnej formy testamentu, Kodeks cywilny przewiduje różne wymogi testamentu co do jego formy w zależności od okoliczności sporządzania testamentu. W normalnych warunkach może być bowiem sporządzony tzw. testament zwykły (art. 949–951 Kc), w nadzwyczajnych zaś okolicznościach – testament szczególny (art. 952–955 Kc). Zarówno testament zwykły, jak i testament szczególny może być sporządzony w kilku formach, o których decyduje, co do zasady, spadkodawca (wyjątek przewidziany został w art. 951 § 3 Kc).
Testamentami zwykłymi są: testament własnoręczny (holograficzny), testament notarialny oraz testament allograficzny (urzędowy).
Do testamentów szczególnych należą: testament ustny, testament podróżny i testament wojskowy.
Testamenty zwykłe
Testament własnoręczny spadkodawca może sporządzić w ten sposób, że napisze go w całości pismem ręcznym, podpisze i opatrzy datą. Brak daty nie pociąga za sobą nieważności testamentu własnoręcznego, jeżeli nie wywołuje wątpliwości co do zdolności spadkodawcy do sporządzenia testamentu, co do treści testamentu lub co do wzajemnego stosunku kilku testamentów.
Testament może być sporządzony w formie aktu notarialnego. Ma wówczas charakter dokumentu urzędowego. Niemniej sama okoliczność, że testament został sporządzony w formie aktu notarialnego nie stoi na przeszkodzie udowadnianiu jego nieważności, z przyczyn wskazanych w przepisie art. 945 Kc (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 25.6.1985 r., III CRN 181/85, Legalis nr 24838).
Rzadko występującą formą testamentu zwykłego jest testament allograficzny (urzędowy). Spadkodawca może sporządzić ww. testament w ten sposób, że w obecności dwóch świadków oświadczy swoją ostatnią wolę ustnie wobec wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy lub kierownika urzędu stanu cywilnego. Oświadczenie spadkodawcy spisuje się wówczas w protokole z podaniem daty jego sporządzenia, a następnie odczytuje się go spadkodawcy w obecności świadków. Protokół powinien być podpisany przez spadkodawcę, przez osobę, wobec której wola została oświadczona, oraz przez świadków. Jeżeli spadkodawca nie może podpisać protokołu, należy to zaznaczyć w protokole ze wskazaniem przyczyny braku podpisu. Osoby głuche lub nieme nie mogą sporządzić testamentu allograficznego (i to właśnie jest wyjątek przewidziany w art. 951 § 3 Kc).
Testamenty szczególne
Jeżeli istnieje obawa rychłej śmierci spadkodawcy albo jeżeli wskutek szczególnych okoliczności zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione, spadkodawca może oświadczyć ostatnią wolę ustnie przy jednoczesnej obecności co najmniej trzech świadków. Treść testamentu ustnego może być stwierdzona w ten sposób, że jeden ze świadków albo osoba trzecia spisze oświadczenie spadkodawcy przed upływem roku od jego złożenia, z podaniem miejsca i daty oświadczenia oraz miejsca i daty sporządzenia pisma, a pismo to podpiszą spadkodawca i dwaj świadkowie albo wszyscy świadkowie. W wypadku gdy treść testamentu ustnego nie została w powyższy sposób stwierdzona, można ją w ciągu sześciu miesięcy od dnia otwarcia spadku stwierdzić przez zgodne zeznania świadków złożone przed sądem. Jeżeli przesłuchanie jednego ze świadków nie jest możliwe lub napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody, sąd może poprzestać na zgodnych zeznaniach dwóch świadków.
Testament podróżny można z kolei sporządzić podczas podróży na polskim statku morskim lub powietrznym w ten sposób, że spadkodawca oświadczy swą wolę dowódcy statku lub jego zastępcy w obecności dwóch świadków. Dowódca statku lub jego zastępca spisuje następnie wolę spadkodawcy, podając datę jej spisania, i pismo to w obecności świadków odczytuje spadkodawcy, po czym pismo podpisują spadkodawca, świadkowie oraz dowódca statku lub jego zastępca. Jeżeli spadkodawca nie może podpisać pisma, należy w piśmie podać przyczynę braku podpisu spadkodawcy. Jeżeli zachowanie tej formy nie jest możliwe, można sporządzić testament ustny.
Testamentem szczególnym jest również testament wojskowy, który może być sporządzony tylko w czasie mobilizacji lub wojny albo przebywania w niewoli przez następujące osoby:
- żołnierzy Sił Zbrojnych pełniących czynną służbę wojskową,
- pracowników cywilnych zatrudnionych w Siłach Zbrojnych,
- osoby cywilne towarzyszące Siłom Zbrojnym, tj.:
- członków personelu stowarzyszenia „Polski Czerwony Krzyż” i innych stowarzyszeń udzielających pomocy wojskowej służbie zdrowia,
- osoby wykonujące czynności duszpasterskie w Siłach Zbrojnych,
- członków służb pomocniczych i inne osoby wykonujące świadczenia osobiste na rzecz Sił Zbrojnych.
Testament wojskowy może być sporządzony również przez inne osoby cywilne niż wymienione powyżej, jeżeli znajdują się na obszarze będącym pod wyłącznym zarządem organów wojskowych albo na jednostce pływającej Marynarki Wojennej lub na statku powietrznym należącym do Sił Zbrojnych.
Wszystkich zainteresowanych współpracą z naszymi doświadczonymi adwokatami Wieluń zachęcamy do kontaktu. Oferujemy kompleksową pomoc prawną w sprawach z zakresu prawa cywilnego i prawa spadkowego.