Zgodnie z art. 45 § 1 Kro – Każdy z małżonków powinien zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty, z wyjątkiem wydatków i nakładów koniecznych na przedmioty majątkowe przynoszące dochód. Może żądać zwrotu wydatków i nakładów, które poczynił ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny. Nie można żądać zwrotu wydatków i nakładów zużytych w celu zaspokojenia potrzeb rodziny, chyba że zwiększyły wartość majątku w chwili ustania wspólności. W przeciwieństwie do ustalenia nierównych udziałów małżonków w majątku wspólnym, zwrot nakładów z majątku wspólnego na majątek osobisty jednego z małżonków stanowi zasadę w ich wzajemnych rozliczeniach i nie jest
obwarowany koniecznością zaistnienia dodatkowych przesłanek.
Zasada dokonywania zwrotu nakładów w rozliczeniach między małżonkami
Jak wskazał Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 16 października 1997 r. (II CKN 395/97, Legalis nr 31689): „(…) w judykaturze (zob. np. postanowienie SN z 27.1.1970 r., III CRN 527/69, OSNCP 1970, z. 9, poz. 164) i w piśmiennictwie przyjęte jest, że o zwrocie wydatków i nakładów z majątku odrębnego na majątek wspólny orzeka sąd wyłącznie na wniosek, a nie z urzędu, gdyż roszczenia te nie wchodzą w skład majątku wspólnego małżonków (…). Jedynie gdy chodzi o wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na majątek odrębny, to Sąd uwzględnia je bez osobnego żądania uczestników postępowania, gdyż roszczenia te wchodzą w skład majątku wspólnego, a zatem podlegają podziałowi”.
Pojęcie nakładów i wydatków
Nakładami określa się wszelkie koszty ponoszone na dany składnik majątkowy, których celem może być utrzymanie tego składnika w stanie zdatnym do korzystania zgodnie z przeznaczeniem, jego ulepszenie bądź nadanie mu cech zgodnych z upodobaniami osoby czyniącej te nakłady. Nakład polega więc na wydatkowaniu środków na przedmiot wchodzący już w skład majątku wspólnego lub osobistego. Wydatek natomiast to wyłożenie środków na samo nabycie danego przedmiotu do określonej masy majątkowej (zob. postanowienie Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 13 lipca 2022 r., III Ca 2521/21, Legalis nr 2948247).
Wyjątki
Od zasady zwrotu nakładów i wydatków w rozliczeniach między małżonkami art. 45 § 1 Kro przewiduje wyjątki:
– brak możliwości żądania zwrotu wydatków i nakładów koniecznych z majątku wspólnego na, wchodzące w skład majątku osobistego, przedmioty majątkowe przynoszące dochód,
– brak możliwości żądania zwrotu wydatków i nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny, zużytych w celu zaspokojenia potrzeb rodziny, chyba że zwiększyły wartość majątku w chwili ustania wspólności.
Sposób rozliczania nakładów małżonków
Jak wskazał Sąd Okręgowy w Częstochowie w wyroku z dnia 8 listopada 2017 r. (I C 165/17, Legalis nr 2026894), rozliczenie wydatków, nakładów i innych świadczeń z majątku wspólnego na majątek osobisty lub odwrotnie, a także rozliczenie długów jednego z małżonków zaspokojonych z majątku wspólnego następuje w postępowaniu nieprocesowym wówczas, gdy toczy się postępowanie o podział majątku wspólnego po ustaniu małżeńskiej wspólności majątkowej przewidziane w przepisach art. 567 Kpc. To postępowanie wchodzi jednak w rachubę wtedy, gdy przedmioty majątkowe nabyte przez oboje małżonków lub przez jednego z nich w trakcie trwania małżeństwa jako obiekt podziału w sensie fizycznym jeszcze istnieją. Jeżeli tego rodzaju majątku nie ma, to brak jest podstaw do rozliczenia wydatków i nakładów w trybie postępowania nieprocesowego, ponieważ nie ma również podstaw do postępowania o podział majątku. Do rozpoznania roszczeń z tytułu zwrotu wydatków i nakładów, a także długów, o których mowa w przepisie art. 45 Kro, właściwy jest wówczas tryb procesowy (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 29 maja 2014 r., V CZ 36/14, Legalis nr 1061034), z tym że materialnoprawną podstawą rozstrzygania pozostaje przepis art. 45 Kro jako lex specialis w stosunku do przepisów Kc o zwrocie nakładów na cudzą rzecz lub o bezpodstawnym wzbogaceniu.
Rozliczenie zaspokojonych długów
Przepis art. 45 § 1 Kro, w zakresie w jakim przewiduje obowiązek małżonków zwrotu wydatków i nakładów poczynionych z majątku wspólnego na majątek osobisty, ma z mocy odesłania zawartego w art. 45 § 3 Kro (Przepisy powyższe stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy dług jednego z małżonków został zaspokojony z majątku wspólnego), odpowiednie zastosowanie także w wypadku, gdy dług jednego z małżonków został zaspokojony z majątku
wspólnego. W postanowieniu z dnia 9 maja 2013 r. (II CSK 593/12, Legalis nr 726195) Sąd Najwyższy wskazał, że powyższy przepis nie dotyczy długów zaciągniętych przez oboje małżonków ani długów wynikających z czynności prawnych dokonanych za zgodą drugiego małżonka (za które małżonkowie ponoszą odpowiedzialność całym majątkiem wspólnym). Zwrotowi podlegają więc zaspokojone długi, za które małżonkowie nie ponosili pełnej
odpowiedzialności majątkiem wspólnym (np. zobowiązania zaciągnięte bez zgody małżonka).
Wszystkich zainteresowanych współpracą z naszymi doświadczonymi adwokatami z Wielunia zachęcamy do kontaktu. Oferujemy kompleksową pomoc prawną w sprawach z zakresu prawa cywilnego.