Jak stanowi ustawa z dnia 14 lutego 1991 r. Prawo o notariacie, notariusz jest powołany do dokonywania czynności, którym strony są obowiązane lub pragną nadać formę notarialną (czynności notarialnych). Akt notarialny jest sporządzany, jeżeli wymaga tego przepis prawa lub taka jest wola stron. Mimo zawodowego charakteru działalności notariusza, wykonującego zawód zaufania publicznego, w aktach notarialnych również mogą pojawić się omyłki. Błędy te można podzielić na oczywiste (często korygowane w trakcie odczytywania aktu notarialnego, jeszcze przed jego podpisaniem), tj. błędy językowe, ortograficzne, rachunkowe, oraz na merytoryczne. Niedokładności i oczywiste omyłki notariusz może sprostować protokołem. W przypadku jednak błędów istotnych, merytorycznych, niejednokrotnie będziemy mieć do czynienia z bardziej skomplikowanym i kosztownym procesem ich korekty.
Prostowanie błędów merytorycznych w akcie notarialnym powstałych z winy stron
Jeżeli w treści aktu notarialnego pojawił się błąd istotny, brak jest możliwości sprostowania go protokołem przez notariusza. W sytuacji, gdy wyniknął on z oświadczeń stron umowy (które przykładowo wskazały inną nieruchomość niż tę, która miała być przedmiotem danej umowy), można wystąpić do notariusza o sporządzenie aneksu do zawartej umowy oraz skierowanie wniosku do wydziału ksiąg wieczystych właściwego sądu o dokonanie zmian zgodnie z aneksem. Warunkiem sporządzenia aneksu (o ile w konkretnym przypadku istnieje taka możliwość), będzie stawiennictwo wszystkich stron oraz pokrycie kosztów tej czynności.
Jeżeli w opisanej powyżej sytuacji nie ma możliwości aneksowania umowy (np. ze względu na zgon którejś ze stron lub brak woli stawiennictwa przed notariuszem), zainteresowanemu pozostaje droga sądowa (np. powództwo o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym bądź powództwo o ustalenie oparte na art. 189 Kpc).
Odpowiedzialność za szkody wyrządzone w związku z wykonywaniem czynności notarialnych
Zgodnie z art. 19a ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. Prawo o notariacie – notariusz podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu od odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone przy wykonywaniu czynności, o których mowa w art. 1 § 1 (czynności notarialne). Notariusz ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przy wykonywaniu czynności notarialnych na zasadach określonych w Kodeksie cywilnym, z uwzględnieniem szczególnej staranności, do jakiej jest obowiązany przy wykonywaniu tych czynności (art. 49 ustawy Prawo o notariacie). Jak stanowi z kolei § 2 rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej notariuszy z dnia 11 grudnia 2003 r., ubezpieczeniem OC jest objęta odpowiedzialność cywilna notariusza za szkody wyrządzone w następstwie działania lub zaniechania ubezpieczonego, w okresie trwania ochrony ubezpieczeniowej, podczas wykonywania czynności notariusza, o których mowa w art. 1 § 1 ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. – Prawo o notariacie.
Do przesłanek odpowiedzialności za szkody wyrządzone w związku z wykonywaniem czynności notarialnych należą:
- powstanie szkody,
- zawinione działanie lub zaniechanie notariusza,
- związek przyczynowy między szkodą a zawinionym działaniem lub zaniechaniem.
Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 12.06.2002 r. (sygn. III CKN 694/00, Legalis nr 55861), notariusz ponosi odpowiedzialność ex delicto za szkodę wyrządzoną przy wykonywaniu przez niego czynności notarialnej, zatem odpowiedzialność notariusza zarówno w stosunku do jego klienta, jak i osób trzecich, znajduje podstawę prawną w art. 415 KC. Obowiązek notariusza dokonania czynności notarialnej nie powstaje na podstawie umowy o dokonanie tej czynność, lecz na podstawie art. 91 ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. Prawo o notariacie (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 2291), który statuuje przymus notarialny. Przepis ten ma więc charakter bezwzględnie obowiązujący, stwierdzając, że notariusz sporządza akt notarialny, jeżeli wymaga tego przepis prawa. Strony w drodze umowy nie mogą uchylić tego obowiązku, a notariusz nie może poddać się woli stron, które zażądałyby sporządzenia czynności notarialnej sprzecznej z prawem (art. 81 Prawa o notariacie). Sam fakt naruszenia obowiązków szczególnej staranności (art. 49 Prawa o notariacie) przez notariusza przesądza z reguły o jego winie, co najmniej w postaci niedbalstwa.
Wszystkich zainteresowanych współpracą z naszymi doświadczonymi adwokatami z Wielunia zachęcamy do kontaktu. Oferujemy kompleksową pomoc prawną w sprawach z zakresu prawa cywilnego.