Jak stanowi art. 9341 Kodeksu cywilnego – W braku małżonka spadkodawcy i krewnych, powołanych do dziedziczenia z ustawy, spadek przypada w częściach równych tym dzieciom małżonka spadkodawcy, których żadne z rodziców nie dożyło chwili otwarcia spadku. Dziedziczenie spadku na podstawie ustawy przez pasierbów (którzy nie zostali przysposobieni przez małżonka swojego rodzica) zdarza się zatem rzadko, jest jednak możliwe.
Dziecko małżonka spadkodawcy
W piśmiennictwie wskazuje się, że dziedziczenie ustawowe pasierba po małżonku jego rodzica jest oparte na istniejącym pomiędzy nimi (pasierbem a ojczymem/macochą) stosunku powinowactwa.
W wyroku z dnia 21 maja 2015 r. (I SA/Po 59/15, Legalis nr 1272922) Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu – w kontekście pojęcia „dziecko małżonka spadkodawcy” użytego w art. 9341 Kc – wyjaśnił: „Co do zasady rację mają organy podatkowe wskazując, że stosunek powinowactwa powstaje z chwilą zawarcia związku małżeńskiego (skoro jest on skutkiem zawarcia małżeństwa). Stosunek ten trwa mimo ustania małżeństwa. Nie ma jednak uzasadnionych podstaw do twierdzenia, że stosunek powinowactwa powstaje tylko w stosunku do krewnych żyjących w chwili zawarcia małżeństwa, a nie obejmuje krewnych drugiego małżonka, którzy urodzili się już po zawarciu tego małżeństwa. Żaden z przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego nie uzasadnia takiego twierdzenia. W ocenie Sądu, kierując się dyrektywami wykładni systemowej zewnętrznej i mając także na uwadze fakt, że analizowana norma reguluje konsekwencje prawne związane z otwarciem spadku i powołaniem do dziedziczenia, należy odwołać się do regulacji dotyczącej spadkobrania ustawowego. Nowym rozwiązaniem wprowadzonym do kodeksu cywilnego nowelizacją, która weszła w życie w dniu 28 czerwca 2009 (Dz.U. Nr 79, poz. 662), jest poszerzenie kręgu spadkobierców ustawowych o pasierbów spadkodawcy. Zgodnie z powołanym także przez skarżącą art. 9341 KC., w braku małżonka spadkodawcy i krewnych, powołanych do dziedziczenia z ustawy, spadek przypada w częściach równych tym dzieciom małżonka spadkodawcy, których żadne z rodziców nie dożyło chwili otwarcia spadku. A zatem, dziedziczenie ustawowe oparte dotąd na stosunku małżeństwa, pokrewieństwa czy przysposobienia, może wynikać ze stosunku powinowactwa istniejącego między spadkodawcą a dziećmi małżonka spadkodawcy, niebędącymi jego dziećmi. W świetle tej regulacji w piśmiennictwie prawniczym, jednoznacznie stwierdzono, że pod pojęciem „pasierbów” rozumie się dzieci małżonka spadkodawcy pochodzące z poprzednich małżeństw, a także dzieci pozamałżeńskie. Konsekwencją zasady, według której powinowactwo trwa mimo ustania małżeństwa jest także to, że do spadku z ustawy powołane będą nie tylko dzieci ostatniego małżonka spadkodawcy,
ale także dzieci wszystkich osób, które kiedykolwiek pozostawały w związku małżeńskim ze spadkodawcą (por. System Prawa Prywatnego. Prawo spadkowe. Tom 10, 2. Wydanie, Wydawnictwo C.H.BECK, W-wa 2013, s.254-256). Mając powyższe na uwadze stwierdzić należy, że pasierbem, o którym mowa w art. 4a ust. 1 PodSpDarU, niezależnie od sposobu dziedziczenia (ustawowe lub testamentowe), jest dziecko małżonka spadkodawcy pochodzące
z poprzedniego małżeństwa, jak i dziecko pozamałżeńskie, także wówczas, gdy urodziło się po zawarciu małżeństwa przez rodzica tego dziecka ze spadkodawcą”.
Warunek, aby żadne z rodziców dziecka małżonka spadkodawcy nie dożyło chwili otwarcia spadku
Poza wymogiem braku małżonka spadkodawcy i krewnych, powołanych do dziedziczenia z ustawy (przewidzianym w art. 9341 Kc), warunkiem dziedziczenia spadku przez pasierba jest również, aby żadne z rodziców dziecka małżonka spadkodawcy nie dożyło chwili otwarcia spadku. Powyższa przesłanka powoduje, że dziecko małżonka spadkodawcy nie dojdzie do dziedziczenia nie tylko wtedy, gdy żyje jego rodzic będący małżonkiem spadkodawcy, ale również wówczas, gdy żyje drugi z jego rodziców, nawet jeśli nie utrzymywał on relacji z dzieckiem. W doktrynie spornym jest, czy podstawą dziedziczenia ustawowego przez pasierba jest wyłącznie śmierć obojga jego rodziców biologicznych, czy też wystarczające jest traktowanie ich tak, jakby nie dożyli otwarcia spadku (przykładowo w wyniku odrzucenia spadku).
Wyłączenie dziedziczenia dzieci pasierba
Zstępni pasierba (m.in. jego dzieci, wnuki) nie dziedziczą z ustawy po małżonku któregoś z ich dziadków, co wynika z treści art. 9341 Kc. Nie ma przy tym znaczenia, czy pozostawali ze spadkodawcą we wspólnym gospodarstwie domowym i kiedy się urodzili.
Wszystkich zainteresowanych współpracą z naszymi doświadczonymi adwokatami z Wielunia zachęcamy do kontaktu. Oferujemy kompleksową pomoc prawną w sprawach z zakresu prawa cywilnego.