Rozwód to instytucja prawa rodzinnego pozwalająca rozwiązać małżeństwo za życia małżonków. Separacja jako instytucja prawna, nazywana dawniej rozłączeniem małżonków – mimo wielu podobieństw – w przeciwieństwie do rozwodu nie powoduje ustania małżeństwa.
Poniżej przedstawione zostały podstawowe różnice pomiędzy tymi instytucjami.
- Możliwość zawarcia kolejnego małżeństwa i powrotu do nazwiska noszonego przed zawarciem małżeństwa
Z uwagi na fakt, że orzeczenie separacji nie powoduje rozwiązania małżeństwa (które nadal trwa), brak jest możliwości zawarcia nowego małżeństwa. Małżonek pozostający w separacji nie może też powrócić do nazwiska, które nosił przed zawarciem małżeństwa. Uprawnienie to przysługuje jedynie małżonkowi rozwiedzionemu (zgodnie z art. 59 Kro: W ciągu trzech miesięcy od chwili uprawomocnienia się orzeczenia rozwodu małżonek rozwiedziony, który wskutek zawarcia małżeństwa zmienił swoje dotychczasowe nazwisko, może przez oświadczenie złożone przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego lub konsulem powrócić do nazwiska, które nosił przed zawarciem małżeństwa).
- Możliwość zniesienia separacji
Na zgodne żądanie małżonków sąd orzeka o zniesieniu separacji (art. 616 § 1 Kro). Postanowienie o zniesieniu separacji sąd wydaje po przeprowadzeniu rozprawy (art. 5674 Kpc). Z chwilą zniesienia separacji ustają jej skutki (art. 616 § 2 Kro). Małżonkowie mogą zatem w każdym czasie wrócić do wspólnego pożycia w ramach tego samego małżeństwa, żądając zniesienia separacji. Nie istnieje natomiast możliwość zniesienia rozwodu.
Zniesienie separacji powoduje, że zastosowanie znajdzie domniemanie pochodzenia, urodzonego po zniesieniu separacji, dziecka od męża matki z art. 62 § 1 Kro (wyłączone w czasie orzeczonej separacji). Na nowo zastosowanie znajdą obowiązki przewidziane m.in. w art. 23 Kro (Małżonkowie mają równe prawa i obowiązki w małżeństwie. Są obowiązani do wspólnego pożycia, do wzajemnej pomocy i wierności oraz do współdziałania dla dobra rodziny, którą przez swój związek założyli). Po zniesieniu separacji małżonek z powrotem znajdzie się w kręgu spadkobierców ustawowych po zmarłym współmałżonku.
Jednakże znosząc separację, sąd rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem małżonków (art. 62 § 3 Kro), co stanowi przykład odstępstwa od zasady ustania skutków separacji po jej zniesieniu. Ponadto, na zgodny wniosek małżonków sąd – znosząc separację – orzeka o utrzymaniu między małżonkami rozdzielności majątkowej (rozdzielność majątkowa powstaje bowiem wskutek orzeczenia separacji).
- Obowiązek wzajemnej pomocy
Jeżeli wymagają tego względy słuszności, małżonkowie pozostający w separacji obowiązani są do wzajemnej pomocy (art. 614 § 3 [Kro). Obowiązek taki nie występuje w przypadku orzeczenia rozwodu. W wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 02.02.2017 r. (I OSK 1843/15, Legalis nr 1578675), stwierdzono, że fakt separacji małżonków nie oznacza, że małżonek jest zwolniony z obowiązku pomocy żonie (art. 61[4] § 3 KRO). Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 16.07.2020 r. (I UK 404/18, Legalis nr 2471101) wskazał z kolei: (…) obowiązek wzajemnej pomocy (art. 614 § 3 KRO) obciąża oboje małżonków pozostających w separacji, w sytuacji gdy przemawiają za tym zasady słuszności. Inaczej mówiąc art. 614 § 3 KRO nie normuje obowiązku alimentacyjnego sensu stricte, lecz parametryzuje sytuację, w której jedna strona ma nieść pomoc drugiej. W jej ramach dokonane czynności nie mogą zaś być jednocześnie oceniane jako wolicjonalne uzewnętrznienie dobrowolnej alimentacji. Natomiast cecha wykładni art. 70 ust. 3 ustawy emerytalnej wymaga indywidualnego ustalenia prawa do alimentów (nawet dobrowolnego). Małżonkowie separowani nie mają obowiązku przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli (art. 27 KRO w związku z art. 28 § 1 KRO), bowiem w miejsce tego obowiązku może być egzekwowany obowiązek alimentacyjny. Także samo podjęcie wspólnego pożycia przez małżonków pozostających w separacji nie powoduje jej ustania, gdyż skutki wynikłe z orzeczenia ustanawiającego separację trwają nadal. Dopiero pozytywne ustalenie, że po orzeczeniu separacji została rozpoczęta dobrowolna alimentacja w myśl art. 60 § 1 lub 2 KRO, otwiera drogę do uzyskania renty rodzinnej w odniesieniu do małżonka pozostającego w separacji.
Wszystkich zainteresowanych współpracą z naszymi doświadczonymi adwokatami z Wielunia zachęcamy do kontaktu. Oferujemy kompleksową pomoc prawną w sprawach z zakresu prawa rodzinnego, w tym rozwody Wieluń i separacje.