Mimo braku wyraźnej regulacji w tym przedmiocie, zarówno orzecznictwo, jak i doktryna dopuszczają możliwość zasiedzenia przez współwłaściciela udziału innego współwłaściciela, tj, nabycia udziału we współwłasności w większej części niż wynika to z istniejącej współwłasności. Odpowiednio stosuje się wówczas przepisy o zasiedzeniu własności, w tym art. 172 Kc
Przesłanki zasiedzenia idealnego udziału innego współwłaściciela
Do przesłanek zasiedzenia przez współwłaściciela udziału innego współwłaściciela należą:
- upływ odpowiedniego okresu posiadania samoistnego (tj. 20 lat w przypadku uzyskania posiadania w dobrej wierze, a 30 lat w przypadku uzyskania posiadania w złej wierze),
- oraz wyraźne i jednoznaczne zamanifestowanie na zewnątrz wykonywania posiadania również co do udziału należącego do innego współwłaściciela.
Należy przy tym pamiętać, że określając charakter posiadania współwłaściciela (w zakresie udziału we współwłasności innego współwłaściciela), nie znajdzie zastosowania domniemanie z art. 339 Kc (zgodnie z którym Domniemywa się, że ten, kto rzeczą faktycznie włada, jest posiadaczem samoistnym). Elementem prawa współwłasności jest bowiem uprawnienie do współposiadania rzeczy w zakresie nie wyłączającym pozostałych współwłaścicieli (art. 206 Kc). Niewykonywanie posiadania przez innego współwłaściciela nie oznacza jeszcze, iż współwłaściciel posiadający w stosunku do nieprzysługującego mu udziału jest posiadaczem samoistnym.
Przykłady z orzecznictwa
- Posiadanie „właścicielskie” całej rzeczy przez współwłaściciela niezbędne do zasiedzenia wymaga, żeby współwłaściciel żądający stwierdzenia zasiedzenia idealnego udziału innego współwłaściciela dał wyraz temu, że zmienił (rozszerzył) zakres swego samoistnego posiadania ponad realizację uprawnienia z art. 206 KC. Skuteczność takiej zmiany wymaga, aby uczynił to jawnie, czyli zamanifestował ją w sposób widoczny dla współwłaściciela i otoczenia (…).Wnioskodawca w żaden sposób nie wykazał, aby zademonstrował, iż staje się właścicielem również w zakresie 1/9 części udziału przysługującego W. M. Z treści dokumentów, które zostały przedłożone przez wnioskodawcę, wynika, iż komunikując się m.in. z instytucjami publicznymi działał jako współwłaściciel we własnym imieniu jak i w imieniu pozostałych współwłaścicieli. Nadto nie sposób uznać, aby jego poprzednicy prawni działali ponad swój udział, wykonując obowiązki współwłaściciela nieruchomości przy ul. (…) w P.. Analizując treść zeznań wnioskodawcy, wątpliwości budzi nawet, czy czuł się współwłaścicielem w większym rozmiarze niż przysługuje mu to z dziedziczenia i umów sprzedaży, skoro uczestniczy w podziale zysku w takim udziale jak wynika to z przysługującego mu prawa własności, przelewając odpowiednie sumy pieniężne na rachunek bankowy utworzony dla nieznanych współwłaścicieli (postanowienie Sądu Okręgowego w Poznaniu – II Wydział Cywilny Odwoławczy z dnia 25 września 2020 r., II Ca 1463/19, Legalis nr 2493877).
- O posiadaniu samoistnym współwłaściciela nieruchomości w zakresie udziałów we współwłasności innych współwłaścicieli nie przesądza zarządzanie całą nieruchomością, samodzielne ponoszenie ciężarów związanych z korzystaniem z nieruchomości, a nawet pokrywanie kosztów remontu lub modernizacji budynku. Ze względu na szeroki zakres uprawnień współwłaściciela wynikający z art. 206 KC, konieczne jest w tej mierze zamanifestowanie w sposób szczególny woli wyłącznego posiadania całej nieruchomości, co może np. wyrażać się w samodzielnym dokonaniu istotnych zmian w substancji lub sposobie przeznaczenia nieruchomości (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 marca 2019 r., V CSK 421/18, Legalis nr 1885172).
- Jeżeli władanie nieruchomością wynika ze stosunku współwłasności, wówczas warunkiem zasiedzenia udziału innego współwłaściciela jest zmiana (rozszerzenie) zakresu posiadania przez zasiadującego współwłaściciela ponad posiadanie wynikające ze współwłasności (art. 206 KC) oraz uzewnętrznienie tego w stosunku do otoczenia i współwłaściciela, którego udział jest objęty zasiedzeniem. Nie przesądza o tym samodzielne wykonywanie uprawnień, ponoszenie ciężarów związanych z korzystaniem z nieruchomości, a nawet pokrycie kosztów remontu lub modernizacji przedmiotu współwłasności. O wykroczeniu poza uprawnienia współwłaścicielskie można natomiast mówić wtedy, gdy posiadający współwłaściciel podejmuje sam decyzje o znaczących zmianach w przedmiocie współwłasności (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia 2015 r., III CSK 179/14, Legalis nr 1186784).
Wszystkich zainteresowanych współpracą z naszymi doświadczonymi adwokatami z Wielunia zachęcamy do kontaktu. Oferujemy kompleksową pomoc prawną w sprawach z zakresu prawa cywilnego.