[wpseo_breadcrumb]
W dniu 15 listopada 2023 r., na mocy ustawy o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw z dnia 28 lipca 2023 r. (Dz. U. z 2023 poz. 1615), wejdą w życie znowelizowane przepisy:
- ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. z 2023 r. poz. 1610, ze zm.), dalej Kc,
- ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 2020 r. poz. 1359, ze zm.), dalej Kro oraz
- ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2023 r. poz. 1550, ze zm.), dalej Kpc.
Zmiany dotyczące zasad dziedziczenia ustawowego dziadków spadkodawcy (art. 934 Kc)
Zmiana przepisu art. 934 Kc polega na zawężeniu kręgu spadkobierców ustawowych. Zgodnie z § 1 – w braku zstępnych, małżonka, rodziców, rodzeństwa i zstępnych rodzeństwa spadkodawcy cały spadek przypada dziadkom spadkodawcy; dziedziczą oni w częściach równych. Dotychczas jeżeli któreś z dziadków spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypadał jego zstępnym. Tymczasem od dnia 15.11.2023 r. w kręgu spadkobierców ustawowych pozostaną jedynie dzieci i wnuki takiego dziadka spadkodawcy (wyłączone zostaną m.in. prawnuki). W sytuacji, gdy brak będzie dzieci i wnuków tego z dziadków, który nie dożył otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypadać będzie pozostałym dziadkom w częściach równych. Taką zmianę uzasadnia się m.in. dążeniem do zapobieżenia wydłużaniu się postępowań sądowych dotyczących stwierdzania nabycia spadku, upatrując przyczyn takiego wydłużania się w poszukiwaniu przez sąd dalszych niż dzieci i wnuki zstępnych dziadków spadkodawcy, który nie dożył otwarcia spadku (tak w rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw, druk Nr 2977, Sejm IX kadencji).
Nowe przesłanki niegodności dziedziczenia (art. 928 Kc)
Nowelizacja dodająca w art. 928 § 1 Kc pkt 4 obejmuje dwie nowe przesłanki orzekania o niegodności dziedziczenia przez spadkobiercę w postaci:
- uporczywego niewykonywania obowiązku alimentacyjnego wobec spadkodawcy, określonego co do wysokości orzeczeniem sądowym, ugodą zawartą przed sądem albo innym organem albo inną umową wobec spadkodawcy;
- uporczywego uchylania się od wykonywania obowiązku pieczy nad spadkodawcą, w szczególności wynikającego z władzy rodzicielskiej, opieki, sprawowania funkcji rodzica zastępczego, małżeńskiego obowiązku wzajemnej pomocy albo obowiązku wzajemnego szacunku i wspierania się rodzica i dziecka.
Zmiana ta ma na celu zapobieżenie dziedziczeniu przez osoby niewykonujące obowiązków wynikających z prawa rodzinnego i zasad współżycia społecznego w stosunku do spadkodawcy, pomimo możliwości realizacji tych obowiązków.
Zmiany w zakresie terminów składania oświadczeń o przyjęciu lub odrzuceniu spadku albo uchylenia się od skutków prawnych (art. 1015 Kc i art. 1019 Kc)
Nowelizacja przewiduje również, że do zachowania 6-miesięcznego terminu do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku (liczonego od dowiedzenia się o tytule swego powołania) wystarczające będzie złożenie przed jego upływem wniosku do sądu o odebranie tego oświadczenia. Jeżeli złożenie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku będzie wymagało zezwolenia sądu, bieg terminu na złożenie oświadczenia ulegnie zawieszeniu na czas trwania postępowania w tym przedmiocie (art. 1015 § 12 Kc.).
Rozszerzone zostaną ponadto ustawowe przesłanki, których spełnienie daje możliwość uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku złożonego pod wpływem błędu lub groźby (albo niezłożenia tego oświadczenia w ustawowym terminie ze względu na błąd lub groźbę). Dodatkowa przesłanka odnosi się do rocznego terminu określonego w art. 88 § 2 Kc, którego zachowanie jest konieczne dla skutecznego uchylenia się od skutków prawnych wadliwego (złożonego na skutek błędu lub pod wpływem groźby) oświadczenia woli. Zgodnie z 1019 § 1 pkt 3 Kc, dla dochowania tego terminu wystarcza złożenie przed jego upływem wniosku do sądu o odebranie oświadczenia o uchyleniu się od skutków prawnych oświadczenia.
Zmiana dotycząca braku zgody sądu na odrzucenie spadku w imieniu dziecka (art. 101 Kro)
Zgodnie ze znowelizowanym art. 101 § 4 Kro, jeżeli dziecko jest powołane do dziedziczenia wskutek uprzedniego odrzucenia spadku przez rodzica, to czynność polegająca na odrzuceniu spadku w imieniu dziecka przez rodzica, któremu w tym zakresie przysługuje władza rodzicielska, gdy jest dokonywana za zgodą drugiego z rodziców, któremu również w tym zakresie przysługuje władza rodzicielska, albo gdy jest dokonywana wspólnie, nie wymaga zezwolenia sądu opiekuńczego albo, w przypadkach wskazanych w art. 640¹ ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego, sądu spadku – jeżeli spadek odrzucają inni zstępni rodziców tego dziecka. Zgoda sądu będzie zatem wymagana w przypadku braku porozumienia rodziców lub jeżeli inny zstępny rodziców tego dziecka przyjmie spadek. Powyższe okoliczności będą wskazywane w oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku (art. 641 Kpc).
Zmiana w zakresie zezwolenia na dokonanie czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka (art. 6401 Kpc)
Zgodnie z brzmieniem wchodzącego w życie w dniu 15.11.2023 r. przepisu art. 6401 § 1 Kpc, zezwolenie na dokonanie czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka lub osoby pozostającej pod opieką w postaci prostego przyjęcia lub odrzucenia spadku, w toku postępowania o stwierdzenie nabycia spadku, wydaje sąd spadku. Dotychczas zezwolenie to wydawane było przez sąd opiekuńczy w odrębnym od postępowania spadkowego postępowaniu sądowym. Celem tej zmiany jest przyspieszenie postępowań o stwierdzenie nabycia spadku, a jednocześnie zmniejszenie liczby spraw prowadzonych przez sądy opiekuńcze.
Wszystkich zainteresowanych współpracą z naszymi doświadczonymi adwokatami Wieluń zachęcamy do kontaktu. Oferujemy szeroki zakres usług z zakresu prawa cywilnego i spraw spadkowych.